سرطان کولون و رکتوم که به سرطان کولورکتال نیز معروف است، دومین علت اصلى مرگ از سرطان در مردان و سومین علت اصلى مرگ از سرطان در زنان است. بهطور کلى میزان بقاء ۵ ساله براى سرطان کولورکتال ۵۸% است، با میزان ۸۹% براى سرطانهائى که در مرحله موضعى تشخیص داده مىشوند.
در حال حاضر، بهعلت فقدان مطالعههاى مبتنى بر جمعیت با روشهاى صحیح، میزانهاى بروز و شیوع آن در ایران مشخص نمىباشد.
● سیر بیمارى:
سیر طبیعى سرطان کولورکتال بهروشنى درک نشده است. برخى پژوهشگران پیشنهاد کردهاند تأخیر در زمان انتقال مواد مدفوعى ممکن است زمان تماس عوامل سرطانزا را با دیوارهٔ روده زیاد کند و خطر سرطان کولورکتال را افزایش دهد. این تأخیر در زمان انتقال مواد مدفوعى ممکن است به رژیم غذائى کم الیاف و یا عدم فعالیت فیزیک و یا هر دو مربوط باشد. نوع بیشترین یاختهاى که در سرطان کولورکتال دیده مىشود، آدنوکارسینوم است (بیش از ۹۶% تمام موارد).
● عوامل خطر
باوجود مطالعههاى اپیدمیولوژى بسیار، عوامل خطر قابل اصلاح معدودى براى سرطان کولورکتال به طور قطع مشخص شده است (جدول عوامل خطر قابل اصلاح سرطان کولورکتال). به رابطهٔ بین رژیم غذائى و سرطان کولورکتال توجه زیادى شده است.
اگرچه هنوز اجزاء دقیق رژیم غذائى و سازوکارهاى زیستشناختى (مکانیسمهاى بیولوژیک) آن به روشنى معلوم نشده است، افزایش خطر سرطان کولورکتال با رژیم غذائى سرشار از چربى (بهویژه با مصرف گوشت) همبستگى دارد. بهعلاوه، مصرف کم سبزىها و حبوبات پُرالیاف، بهطور پیوسته با افزایش خطر سرطان کولورکتال همراه بوده است.
مطالعههاى رژیم غذائى و سرطان کولورکتال با مشکلهاى زیادى از قبیل همبستگى شدید بین اجزاء رژیم غذائى و مسائل راجع به توانائى شخص در یادآورى رژیم غذائى گذشته روبرو است. مطالعههاى زیادى نشان دادهاند عدم فعالیت فیزیکى هنگام کار یا تفریح خطر سرطان کولورکتال را افزایش مىدهد.
● خطر منتسب:
تا نصف موارد سرطان کولورکتال ممکن است به رژیم غذائى مربوط باشد. برآوردهاى بیشتر نشان دادهاند ۱۵ تا ۲۵% سرطانهاى کولورکتال ممکن است به مصرف چربى و ۲۵ تا ۳۵% ممکن است بهمصرف کم میوهها و سبزىها مربوط باشد. برآورد شده ۳۲% سرطانهاى کولورکتال ممکن است بهعدم فعالیت فیزیکى مربوط باشد.
● اپیدمیولوژى توصیفى سرطان کولورکتال
گروههاى پُرخطر
مرگ از سرطان کولورکتال در مردان ۴۴% بیشتر از زنان است و در سیاهپوستان آمریکا ۱۴% بیشتر از سفیدپوستان مىباشد. بروز سرطان کولورکتال پس از ۵۰ سالگى بهشدت زیاد مىشود، بهطورى که دوسوم تمام بیماران بیش از ۵۰ سال سن دارند. میانگین سن در هنگام تشخیص ۶۲ سال است. موارد بسیار معدودى از سرطان کولورکتال در کودکان گزارش شده است و در جوانان نیز نادر است.
عوامل ژنتیک و بیمارىهاى متعددى افراد را مستعد ابتلاء به سرطان کولورکتال مىکنند، هرچند این عوامل در کل جمعیت به نسبت نادر هستند. سابقهٔ سرطان کولورکتال در بستگان درجهٔ اول خطر را افزایش مىدهد. استعداد خانوادگى به پولیپهاى متعدد آدنومائى (پولیپوزیس خانوادگی) مىتواند خطر سرطان کولورکتال را در جوانى افزایش دهد.
یک مطالعه ژن خانوادگى خاصى را براى سرطان کولورکتال شناسائى کرده است که ممکن است فرصت جدیدى را براى کشف به موقع و درمان آن فراهم کند. بهعلاوه، مبتلایان به بیمارى التهابى روده (کولیت اولسروز، بیمارى کروز) در خطر زیادترى هستند.
افراد طبقههاى اقتصادى – اجتماعى بالاتر در خطر بیشتر سرطان کولورکتال مىباشند.
● توزیع جغرافیائى
میزانهاى سرطان کولورکتال در کشورهاى پیشرفته، در آمریکاى شمالی، اروپاى شمالى و غربى و نیوزیلند بیشترین است. میزانها در ژاپن فوقالعاده کم است، اگرچه ژاپنىهائى که به آمریکا مهاجرت کردهاند، میزانهاى سرطان کولورکتال را مثل آمریکائىها و ساکنان سایر کشورهاى غربى تجربه مىکنند. این امر نشان مىدهد که عوامل خطر شیوه زندگى در ایجاد سرطان کولورکتال نقش مهمى ایفاء مىکنند.
در آفریقا هرچند بروز سرطان کولورکتال کم مىباشد، بیشتر موارد سرطان روده بزرگ و رکتوم به طور معمول در افراد جوانتر دیده مىشود. در حال حاضر توزیع جغرافیائى بیمارى در ایران مشخص نشده است.
● روند زمانى
در آمریکا از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۹ میزان مرگ از سرطان کولورکتال ۱۳% کاهش یافته است. این کاهش تنها در سفیدپوستان روى داده است. در سیاهپوستان مرگ از سرطان کولورکتال در همین مدت ۵% افزایش یافته است.
● اقدام پیشگیرى و کنترل
پیشگیرى
اگرچه هنوز رابطه بین رژیم غذائى با سرطان کولورکتال بهطور کامل معلوم نشده، تغییر رژیم غذائى عامل بالقوهاى در کاهش اساسى مرگ از سرطان کولورکتال است. اطلاعات بینالمللى و مهاجران نشان داده است که ۵۰% برآورد کاهش در بروز سرطان کولورکتال را مىتوان در عرض ده سال تنها از طریق رژیم غذائى انجام داد. این کاهش را مىتوان با افزایش مصرف سرانهٔ الیاف از میوهها و سبزىها ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز و با کاهش سرانهٔ مصرف چربى تا کمتر از ۳۰% کالرى انجام داد. این کار را مىتوان با مصرف ۵ وعده یا بیشتر در روز میوهها و سبزىها، پنج وعده یا بیشتر در روز حبوبات و یا غلات و انتخاب گروه غذاهائى که کمترین چربى را دارند، انجام داد.
براى نیل به هدفهاى پیشگیرى از سرطانهاى وابسته به رژیم غذائى راهبردهاى مکمل متعددى لازم است. این راهبردها عبارتند از: آموزش تغذیه در مدارس بهعنوان قسمتى از آموزش بهداشت، اصلاح ترکیب غذاهائى که در مدرسه ارائه مىشوند، مشاورهٔ تغذیهاى بهطور معمول با متخصصان بهداشت و اصلاح برچسبهاى روى مواد غذائى بهطورى که مصرفکنندگان بتوانند رژیم غذائى بهترى را انتخاب کنند.
به علاوه مرگ از سرطان کولورکتال را مىتوان با افزایش فعالیتهاى فیزیکى در جامعه کاهش داد.
غربالگرى و تشخیص بهموقع
آزمونهاى غربالگرى اصلى براى کشف بهموقع سرطان کولورکتال عبارتند از: معاینهٔ انگشتى مقعد، آزمایش براى یافتن خون مخفى در مدفوع و سیگموئیدوسکوپی. هریک از این آزمونها غربالگرى محدودیتهائى دارند. این محدودیتها عبارتند از: عدم دسترسى کامل به ناحیهٔ مقعد با معاینهٔ انگشتى مقعد، وجود یافتههاى مثبت و منفى کاذب در آزمایش براى پیداکردن خون مخفى در مدفوع، و میزان تمکین کم و هزینه بالاى سیگموئیدوسکوپی.
هنوز معلوم نیست، آیا این آزمونهاى غربالگرى مىتوانند مرگ از سرطان کولورکتال را کم کنند یا نه؛ هرچند کاهشى که با گذشت زمان در میزانهاى مرگ از سرطان کولورکتال حاصلشده ممکن است با افزایش مصرف این آزمونهاى غربالگرى مربوط باشد. انجمن سرطان آمریکا توصیه مىکند، تمام بزرگسالان در سن ۴۰ سالگی، سالانه معاینهٔ انگشتى مقعد را شروع کنند و در سن ۵۰ سالگى آزمایشى براى یافتن خون مخفى در مدفوع آغاز نمایند.
افرادى که در خطر بیشتر سرطان کولورکتال هستند (مانند مبتلایان به پولیپوزیس خانوادگى یا کولیت اولستراتیو) ممکن است به غربالگرى مکررترى که در سن پائینترى شروع شود، نیاز داشته باشند. انستیتوى ملى سرطان آمریکا نیز توصیههاى مشابهى نموده است.
● درمان، توانبخشى و بهبود
مؤثرترین روش درمان سرطان کولورکتال جراحی، گاهى همراه با پرتودرمانى است. مبتلایان به سرطان کولورکتال پس از درمان موفقیتآمیز باید بهدقت پیشگیرى شوند، زیرا در خطر زیاد عود بیمارى یا سرطانهاى جدید در کولون و رکتوم هستند.
● راهبردهاى آینده در پژوهش و پیشگیرى
براى تعیین بهتر عوامل خطر سرطان کولورکتال در رابطه با عوامل تغذیهاى به مطالعههاى اپیدمیولوژى و بالینى نیاز است. بررسىهاى بیشتر براى تعیین کارائى روشهاى کشف بهموقع بیمارى نظیر آزمایش براى پیداکردن خون مخفى در مدفوع و سیگموئیدوسکوپى لازم است.
به علاوه، جامعه به راهبردهاى باثبات و علمى نیاز دارد که چگونه رژیم غذائى را مىتوان تغییر داد. نیاز به تأسیس مراکز ثبت آمار سرطان مبتنى بر جمعیت جهت تسهیل مطالعههاى اپیدمیولوژى و بالینى در مراکز دانشگاهى احساس مىشود.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.